Op een klomp
Deze leren klomp, met houten zool en metalen beschermingsstrip op de neus, komt uit één van de brouwerijen van Heineken. Maar in welke ruimten liepen werknemers op dit soort klompen? Een klein onderzoekje levert het volgende op.
De klomp is de Heineken Collection binnengekomen met het oude kuipersgereedschap: meer dan 500 objecten uit de voormalige Heineken-kuiperijen in Amsterdam en Rotterdam en door Heineken overgenomen brouwerijen met een kuiperij, zoals Amstel. Op een foto uit de Rotterdamse kuiperij draagt de rechter-medewerker dergelijke klompen. De twee mannen boren een zogeheten spongat in een vat, om dit later te kunnen vullen en af te sluiten met een kegelvormige houten stop (de spon). Laten we ervan uit gaan dat de klomp in elk geval is gedragen door iemand die in de kuiperswerkplaats werkte.
Kuiperij Amsterdam
De Amsterdamse Heineken-brouwerij besloeg begin 20ste eeuw een flink terrein aan de Stadhouderskade: er stonden ruim 30 gebouwen en andere optrekjes, waaronder een kuiperij om houten biervaten te maken. Volgens een artikel in Amstel-periodiek Het Spongat uit 1961 ‘valt de bezoeker van onze kuiperij onmiddellijk de houten vloer op, die bestaat uit kleine blokjes, een warme geluiddempende vloerbedekking, die evenwel gespaard moet worden voor water.’ En: ‘In de kuiperij liggen grote stapels duigen, een voorraad volkomen uitgewerkt eikenhout, die bijzonder kostbaar is; een houten vat is dan ook geen goedkoop verpakkingsmiddel.’ Zo’n leren klomp kun je inderdaad beter voorstellen in deze droge omgeving dan in een natte brouwruimte.
Feilloos
Op de foto uit 1910, die boven het artikel staat, is het schoeisel van de kuipers helaas niet zichtbaar. De geïnterviewde heer Silinger, eerste van links aan de voegbank, herinnert zich als gepensioneerde nog feilloos alle namen van de afgebeelde collega’s. Net als hij poseren ze met kuiperswerktuigen en -gereedschap waarvan geen mens tegenwoordig de functie meer kent.
Vaten van hout
Het artikel in Het Spongat meldt: ‘Houten vaten zijn duurzaam en bezitten een grote isolatiecapaciteit. Maar ze zijn zwaar (een leeg vat van 50 liter weegt ca. 38 kg) en nemen tamelijk veel plaats in. Het is daarom niet verwonderlijk dat binnenkort vijfduizend stalen vaten aan de voorraad worden toegevoegd, die maar acht kg leeggewicht hebben!’ Daarna, toch optimistisch: ‘Het ziet er niet naar uit dat binnen afzienbare tijd alle houten vaten uit de circulatie zullen zijn en mensen die het kuipersvak beheersen, zullen dus nodig blijven.’
Dat het anders liep, en de stalen fusten in korte tijd de handgemaakte vaten verdrongen, bewijst het vele kuipersgereedschap dat in de jaren 60 als ‘museumstuk’ in de Heineken Collection werd opgenomen. Inclusief die eenzame klomp. Brouwerij-personeel draagt tegenwoordig PBM’s , kisten met stalen neuzen.
