INFO
Kasboek van de Heineken brouwerij te Rotterdam, januari 1883 november 1885
883 1885
handschrift en druk op papier, band: textiel, karton
h 40,5 x b 28,5 x d 4 cm
Een historisch document
Het is 1883, zo’n tien jaar na de start van de Heineken-brouwerij in Crooswijk. In dit eenvoudige kasboek noteren de werknemers van het eerste uur hun inkomsten en uitgaven. De handgeschreven boekhouding geeft een goede indruk van de hoge productie die de tweede Heineken-vestiging sinds 1874 heeft bereikt. De Rotterdamse brouwerij streeft in deze periode de Amsterdamse voorbij en moet worden uitgebreid met een nieuwe, grotere mouterij.
Duizenden kilo's gerst, mout, hop én steenkool arriveren per schip bij de brouwerijgebouwen aan de Linker Rottekade. Ook zijn er regelmatig leveringen van hooi voor de stallen en haver voor de paarden, die als trekdieren worden ingezet voor het biervervoer over land. Die uitgaven staan onder Algemene kosten, net als het beslaan van de paarden en het repareren en schilderen van de bierwagens. En dan zijn er natuurlijk kosten voor de bouw van een nieuwe mouterij; de plek waar de gerstkorrels ontkiemen en opdrogen tot ‘mout’, de basisgrondstof van bier.
IJsmachine
In 1883 heeft brouwmeester Wilhelm Feltmann bovendien een nieuwe ijsmachine aangeschaft. IJsstaven zijn nodig om het gistmengsel tussen 5 en 10 graden Celsius te kunnen houden. Net als bij Heineken Amsterdam wordt hier in Rotterdam namelijk ondergistend bier gebrouwen en dat moet gisten bij deze lage temperaturen. Het resultaat is helder en verfijnd Duits ‘heerenbier’, heel anders dan de troebele bovengistende ‘werkmansbieren’ van weleer.
Pipowagens
De twee ijsmachines uit de begintijd hadden teveel storingen en een laag rendement. Tijdens zijn bezoek aan brouwerij Carlsberg in Denemarken heeft Feltmann een geweldig exemplaar gezien, een Linde. Het ding werkt zó goed, dat de bierproductie omhoog kan en de ijsstaven in Rotterdam worden uitgevent: een hele verbetering voor cafés en huishoudens die ’s zomers afhankelijk zijn van ijsblokken uit Noorwegen. In het kasboek staan dus ook inkomsten uit de ijsleverantie, die plaatsvindt in witte pipowagens met paarden ervoor . De brouwerij verkoopt verder moutkiemen, het gerstrestproduct ‘bostel’ als veevoer én natuurlijk biergist – niet alleen om mee te brouwen of te bakken, maar ook een probaat middel tegen jeugdpuistjes !
Schat aan informatie
Het kasboek uit 1883-85 is de eerste in een eindeloze rij kasboeken in de Heineken Collection uit het pre-computertijdperk. Ze zijn het tastbare bewijs hoezeer de boekhouding de ruggengraat vormde van de brouwerij-organisatie. Bovendien bevatten ze een schat aan historische informatie, over hoe zakendoen er in het verleden aan toe ging, welke distributienetwerken Heineken had, wie de klanten waren - en hoe trouw ze hun rekeningen betaalden.
